[989] ทสิกสุตฺตาทินฺติ เอตฺถ ทสาติ วตฺถสฺสาวยโวฯ โส หิ ทิยฺยติ อวขณฺฑียตีติ ทสาติ วุจฺจติ, ตสฺสํ ทสายํ ปวตฺตํ ทสิกํ, ตเมว สุตฺตํ ทสิกสุตฺตํฯ อาทิสทฺเทน วกฺขมานํ ทุกฺกนฺติตสุตฺตาทิํ สงฺคณฺหาตีติฯ ตติยํฯ
4. จตุตฺถสิกฺขาปทํ
[992] จตุตฺเถ อาทิํ กตฺวาติ โธวนาทีนิ อาทิํ กตฺวาฯ ขาทนียาทีสูติ ปูวขาทนียาทีสุฯ รูปคณนายาติ ปูวาทีนํ สณฺฐานคณนายฯ
[993] ยาคุปาเนตฺต ยาคุสงฺขาเต ปาเนฯ เตสนฺติ มนุสฺสานํฯ เวยฺยาวจฺจกรฏฺฐาเน ฐเปตฺวาติ มาตาปิตโร อตฺตโน เวยฺยาวจฺจกรฏฺฐาเน ฐเปตฺวาติฯ จตุตฺถํฯ
5. ปญฺจมสิกฺขาปทํ
[996] ปญฺจเม วินิจฺฉินนฺตีติ อธิกรณํ วินิจฺฉินนฺตี ภิกฺขุนีติ โยชนาติฯ ปญฺจมํฯ
6. ฉฏฺฐสิกฺขาปทํ
[999] ฉฏฺเฐ อนุตฺตานวจนํ นตฺถีติฯ
7. สตฺตมสิกฺขาปทํ
[1007] สตฺตเม ‘‘ปุน ปริยาเย’’ติ เอตฺถ ปริยายสทฺโท วารเววจโนติ อาห ‘‘ปุน วาเร’’ติฯ มหคฺฆจีวรนฺติ มหคฺฆํ อาวสถจีวรนฺติฯ สตฺตมํฯ
8. อฏฺฐมสิกฺขาปทํ
[1008] อฏฺฐเม อนิสฺสชฺชิตฺวาติ เอตฺถ พฺรหฺมเทยฺเยน น อนิสฺสชฺชนํ, อถ โข ตาวกาลิกเมวาติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘รกฺขนตฺถายา’’ติอาทิฯ
[1012] ปฏิชคฺคิกนฺติ รกฺขณกํฯ วจีเภทนฺติ ‘‘ปฏิชคฺคาหี’’ติ วจีเภทํฯ รฏฺเฐติ วิชิเตฯ ตญฺหิ รฐนฺติ คามนิคมาทโย ติฏฺฐนฺติ เอตฺถาติ รฏฺฐนฺติ วุจฺจตีติฯ อฏฺฐมํฯ
9. นวมสิกฺขาปทํ
[1015] นวเม สิปฺปสทฺโท ปจฺเจกํ โยเชตพฺโพ ‘‘หตฺถิสิปฺปญฺจ อสฺสสิปฺปญฺจ รถสิปฺปญฺจ ธนุสิปฺปญฺจ ถรุสิปฺปญฺจา’’ติฯ ตตฺถ ถรุสิปฺปนฺติ อสิกีฬนสิปฺปํฯ มนฺตสทฺโทปิ ปจฺเจกํ โยเชตพฺโพ ‘‘อาถพฺพณมนฺโต จ ขีลนมนฺโต จ วสีกรณมนฺโต จ โสสาปนมนฺโต จา’’ติฯ ตตฺถ อาถพฺพณมนฺโตติ อาถพฺพณเวเทน วิหิโต ปรูปฆาตกโร มนฺโตฯ ขีลนมนฺโตติ สารทารุขีลํ มนฺเตน ชปฺปิตฺวา ปถวิยํ นิขณิตฺวา ธารณมนฺโตฯ วสีกรณมนฺโตติ มนฺเตน ชปฺปิตฺวา ปรสฺส อุมฺมตฺตภาวมาปนฺนกรโณ มนฺโตฯ โสสาปนมนฺโตติ ปรสฺส มํสโลหิตาทิโสสาปนมนฺโตฯ อคทปโยโคติ ภุสวิสสฺส ปโยชนํฯ อาทิสทฺเทน อญฺเญปิ ปรูปฆาตกรเณ สิปฺเป สงฺคณฺหาติฯ ยกฺขปริตฺตนฺติ ยกฺเขหิ สมนฺตโต ตาณํฯ นาคมณฺฑลนฺติ สปฺปานํ ปเวสนนิวารณตฺถํ มณฺฑลพนฺธมนฺโตฯ อาทิสทฺเทน วิสปฏิหนนมนฺตาทโย สงฺคณฺหาตีติฯ นวมํฯ
10. ทสมสิกฺขาปทํ
[1018] ทสเม อนุตฺตานวจนํ นตฺถีติฯ ทสมํฯ
จิตฺตาคารวคฺโค ปญฺจโมฯ
6. อารามวคฺโค
1. ปฐมสิกฺขาปท-อตฺถโยชนา
[1025] อารามวคฺคสฺส ปฐเม อุปจารนฺติ อปริกฺขิตฺตสฺส อารามสฺส ปริกฺเขปารหฏฺฐานํ อุปจารํฯ
[1027] ‘‘สีสานุโลกิกา’’ติ สามญฺญโต วุตฺเตปิ ภิกฺขุนีนเมว สีสนฺติ อาห ‘‘ภิกฺขุนีน’’นฺติฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ ฐาเนติฯ ปฐมํฯ
2. ทุติยสิกฺขาปทํ
[1028] ทุติเย อพฺภนฺตโรติ อพฺภนฺตเร ปริยาปนฺโน, ชาโต วาฯ ‘‘สงฺกาเมสี’’ติ อิมินา สํหรีติ เอตฺถ หรธาตุยา สงฺกมนตฺถํ ทสฺเสติฯ นฺหาปิตาติ กปฺปกาฯ เต หิ นหาเปนฺติ โสจาเปนฺตีติ นฺหาปิตาติ วุจฺจนฺติฯ ตนฺติ กาสาวนิวาสนนฺติฯ ทุติยํฯ
3-4. ตติย-จตุตฺถสิกฺขาปทํ
[1036] ตติยจตุตฺเถสุ อนุตฺตานฏฺฐานํ นตฺถีติฯ ตติยจตุตฺถานิฯ
5. ปญฺจมสิกฺขาปทํ
[1043] ปญฺจเม ‘‘กุเล มจฺฉโร’’ติ เอตฺถ มจฺฉรนํ มจฺฉโรติ วจนตฺโถ กาตพฺโพฯ ‘‘ตํ กุลํ อสฺสทฺธํ อปฺปสนฺน’’นฺติ กุลสฺส อวณฺณํ ภาสตีติ โยชนาฯ ‘‘ภิกฺขุนิโย ทุสฺสีลา ปาปธมฺมา’’ติ ภิกฺขุนีนํ อวณฺณํ ภาสตีติ โยชนาฯ
[1045] ‘‘สนฺตํเยว อาทีนว’’นฺติ สมฺพนฺธิยา สมฺพนฺธํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘กุลสฺส วา ภิกฺขุนีนํ วา’’ติ อิมินา ทฺวีสุ อญฺญตรเมว น สมฺพนฺโธ โหติ, อถ โข ทฺวยมฺปีติ ทสฺเสตีติฯ ปญฺจมํฯ
6. ฉฏฺฐสิกฺขาปทํ
[1048] ฉฏฺเฐ โอวาทายาติ เอตฺถ น โย วา โส วา โอวาโท โหติ, อถ โข ครุธมฺโมเยวาติ อาห ‘‘ครุธมฺมตฺถายา’’ติฯ สห วสติ เอตฺถ, เอเตนาติ วา สํวาโสติ วจนตฺเถน อุโปสถปวารณา สํวาโส นามาติ อาห ‘‘อุโปสถปวารณาปุจฺฉนตฺถายา’’ติฯ ‘‘ปุจฺฉนตฺถายา’’ติ อิมินา ‘‘สํวาสายา’’ติ เอตฺถ อุตฺตรปทโลปภาวํ ทสฺเสติฯ เอตฺถาติ ภิกฺขุนิวิภงฺเค, สิกฺขาปเท วา ปาฬิยํ วาติฯ ฉฏฺฐํฯ
7-9. สตฺตม-อฏฺฐม-นวมสิกฺขาปทํ
[1053] สตฺตมฏฺฐมนวเมสุ อนุตฺตานวจนํ นตฺถิฯ เกวลํ ปน ‘‘อิมิสฺสาปี’’ติ ปทํ วิเสโส, อิมิสฺสาปิ ปาฬิยาติ อตฺโถติฯ สตฺตมฏฺฐมนวมานิฯ
10. ทสมสิกฺขาปทํ
[1062] ทสเม ทฺเว กายา อุปริมกาโย เหฏฺฐิมกาโยติฯ ตตฺถ กฏิโต อุทฺธํ อุปริมกาโย, เหฏฺฐา เหฏฺฐิมกาโยฯ ตตฺถ ‘‘ปสาเข’’ติ อิทํ เหฏฺฐิมกายสฺส นามนฺติ อาห ‘‘อโธกาเย’’ติฯ หีติ สจฺจํฯ ตโตติ อโธกายโตฯ อิมินา ปญฺจมีพาหิรตฺถสมาสํ ทสฺเสติฯ รุกฺขสฺส สาขา ปภิชฺชิตฺวา คตา วิย อุโภ อูรู ปภิชฺชิตฺวา คตาติ โยชนาฯ
[1065] ผาเลหีติ เอตฺถ อิติสทฺโท อาทฺยตฺโถฯ เตน ‘‘โธวา’’ติอาทีนิ จตฺตาริ ปทานิ สงฺคณฺหาติฯ อาณตฺติทุกฺกฏานีติ เหฏฺฐา วุตฺเตสุ อฏฺฐสุ ทุกฺกเฏสุ วินยทุกฺกฏเมวฯ เสเสสูติ ภินฺทนโต เสเสสุ ผาลนาทีสูติฯ ทสมํฯ
อารามวคฺโค ฉฏฺโฐฯ
7. คพฺภินิวคฺโค
1. ปฐมสิกฺขาปท-อตฺถโยชนา
[1069] คพฺภินิวคฺคสฺส ปฐเม กุจฺฉิํ ปวิฏฺโฐ สตฺโต เอติสฺสา อตฺถีติ กุจฺฉิปวิฏฺฐสตฺตาฯ ‘‘กุจฺฉิ’’นฺติปิ ปาโฐฯ อิมินา คพฺภินีติ เอตฺถ คพฺภสทฺโท กุจฺฉิฏฺฐสตฺตวาจโกติ ทสฺเสติฯ คพฺภสทฺโท (อภิธานปฺปทีปิกายํ 944 คาถายํ) หิ กุจฺฉิฏฺฐสตฺเต จ กุจฺฉิมฺหิ จ โอวรเก จ วตฺตตีติฯ ปฐมํฯ
2. ทุติยสิกฺขาปทํ
[1073] ทุติเย ถญฺญํ ปิวตีติ ปายนฺโต, ทารโก, โส เอติสฺสา อตฺถีติ ปายนฺตีติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ถญฺญํ ปายมานิ’’นฺติฯ ทุติยํฯ
3. ตติยสิกฺขาปทํ
[1077] ตติเย นิตฺถริสฺสตีติ วฏฺฏทุกฺขโต นิตฺถริสฺสติฯ
[1079] ปาณาติปาตา เวรมณินฺติ เอตฺถ ปาณาติปาตา วิรมติ อิมายาติ เวรมณีติ อตฺเถน สิกฺขาปทํ เวรมณิ นามาติ อาห ‘‘ปาณาติปาตา เวรมณิสิกฺขาปท’’นฺติฯ ยํ ตํ สิกฺขาปทนฺติ สมฺพนฺโธฯ สพฺพตฺถาติ ‘‘อทินฺนาทานา เวรมณิ’’นฺติอาทีสุ สพฺเพสุ วากฺเยสุฯ ปพฺพชิตาย สามเณริยาติ สมฺพนฺโธฯ เอตาสูติ ฉสุ สิกฺขาสูติฯ ตติยํฯ
4. จตุตฺถสิกฺขาปทํ
[1084] จตุตฺเถ ‘‘วุฏฺฐานสมฺมุตี’’ติ ปทํ ‘‘โหตี’’ติ ปเท กตฺตา, ‘‘ทาตพฺพาเยวา’’ติ ปเท กมฺมนฺติฯ จตุตฺถํฯ
5-9. ปญฺจมาทิสิกฺขาปทํ
[1095] ปญฺจมาทีสุ นวมปริโยสาเนสุ สิกฺขาปเทสุ อนุตฺตานฏฺฐานํ นตฺถีติฯ ปญฺจมฉฏฺฐสตฺตมฏฺฐมนวมานิฯ
10. ทสมสิกฺขาปทํ
[1116] ทสเม วูปกาเสยฺยาติ เอตฺถ กาสธาตุยา คตฺยตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘คจฺเฉยฺยา’’ติฯ ทสมํฯ
คพฺภินิวคฺโค สตฺตโมฯ
8. กุมาริภูตวคฺโค
1-2-3. ปฐม-ทุติย-ตติยสิกฺขาปท-อตฺถโยชนา
[1119] กุมาริภูตวคฺคสฺส ปฐมทุติยตติเยสุ ยา ปน ตา มหาสิกฺขมานาติ สมฺพนฺโธฯ สพฺพปฐมา ทฺเว มหาสิกฺขมานาติ คพฺภินิวคฺเค สพฺพาสํ สิกฺขมานานํ ปฐมํ วุตฺตา ทฺเว มหาสิกฺขมานาฯ ตา ปนาติ มหาสิกฺขมานา ปนฯ สิกฺขมานาอิจฺเจว วตฺตพฺพาติ สมฺมุติกมฺเมสุ สามญฺญโต วตฺตพฺพาฯ ‘‘คิหิคตา’’ติ วา ‘‘กุมาริภูตา’’ติ วา น วตฺตพฺพา, วทนฺติ เจ, สมฺมุติกมฺมํ กุปฺปตีติ อธิปฺปาโยฯ คิหิคตายาติ เอตฺถ คิหิคตา นาม ปุริสนฺตรคตา วุจฺจติฯ สา หิ ยสฺมา ปุริสสงฺขาเตน คิหินา คมิยิตฺถ, อชฺฌาจารวเสน, คิหิํ วา คมิตฺถ, ตสฺมา คิหิคตาติ วุจฺจติฯ อยํ สิกฺขมานาติ สมฺพนฺโธฯ กุมาริภูตา นาม สามเณรา วุจฺจติฯ สา หิ ยสฺมา อคิหิคตตฺตา กุมารี หุตฺวา ภูตา, กุมาริภาวํ วา ภูตา คตา, ตสฺมา กุมาริภูตาติ วุจฺจติฯ ติสฺโสปีติ คิหิคตา กุมาริภูตา มหาสิกฺขมานาติ ติสฺโสปิฯ สิกฺขมานาติ สิกฺขํ มาเนตีติ สิกฺขมานาติฯ ปฐม ทุติย ตติยานิฯ
4. จตุตฺถสิกฺขาปทํ
[1136] จตุตฺเถ อนุตฺตานวจนํ นตฺถีติฯ จตุตฺถํฯ
5. ปญฺจมสิกฺขาปทํ
ปญฺจเม เอตฺถ สิกฺขาปเท ‘‘สงฺเฆน ปริจฺฉินฺทิตพฺพา’’ติ ยํ วจนํ วุตฺตํ, ตสฺสาติ โยชนาติฯ ปญฺจมํฯ
6-7-8. ฉฏฺฐ-สตฺตม-อฏฺฐมสิกฺขาปทํ
ฉฏฺฐสตฺตมฏฺฐเมสุ อนุตฺตานฏฺฐานํ นตฺถีติฯ ฉฏฺฐสตฺตมฏฺฐมานิฯ
9. นวมสิกฺขาปทํ
[1158] นวเม อนฺโตติ อพฺภนฺตเรฯ อิมินา อาตฺยูปสคฺคสฺสตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘โสก’’นฺติอาทินา อนฺโต วาเสติ ปเวเสตีติ อาวาสา ฯ โสกํ อาวาสา โสกาวาสาติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ฆรํ ฆรสามิกา อาวิสนฺติ วิย, เอวํ อยมฺปิ โสกํ อาวิสตีติ โยชนาฯ อิตีติ เอวํฯ ยนฺติ โสกํฯ สฺวาสฺสาติ โส อสฺสาฯ โสติ โสโกฯ อสฺสาติ สิกฺขมานายฯ อาวาโสติ อาวาโสกาโสฯ ‘‘เอทิสา อย’’นฺติ อิมินา ‘‘อชานนฺตี’’ติ เอตฺถ อชานนาการํ ทสฺเสตีติฯ นวมํฯ
10. ทสมสิกฺขาปทํ
[1162] ทสเม อนาปุจฺฉาติ เอตฺถ ตฺวาปจฺจโย โลโปติ อาห ‘‘อนาปุจฺฉิตฺวา’’ติฯ ทฺวิกฺขตฺตุนฺติ ทฺเว วาเรฯ สกินฺติ เอกวารํฯ
[1163] อปุพฺพํ สมุฏฺฐานสีสํ อิมสฺสาติ อปุพฺพสมุฏฺฐานสีสํฯ ทฺวีสุปิ ฐาเนสูติ วาจาโต จ กายวาจาโต จาติ ทฺวีสุ ฐาเนสุปิฯ อนนุชานาเปตฺวาติ มาตาปิตูหิ จ สามิเกน จ น อนุชานาเปตฺวาติฯ ทสมํฯ
11. เอกาทสมสิกฺขาปทํ
[1167] เอกาทสเม ตตฺถาติ ‘‘ปาริวาสิยฉนฺททาเนนา’’ติ วจเนฯ อญฺญตฺราติ อญฺญํ ฐานํฯ
เอกํ อชฺเฌสนฺตีติ เอกํ ภิกฺขุํ ธมฺมกถนตฺถาย นิยฺโยเชนฺติฯ อญฺญํ ปนาติ อุโปสถิกโต อญฺญํ ปนฯ
ตตฺราติ เตสุ ภิกฺขูสุฯ สุภาสุภํ นกฺขตฺตํ ปฐตีติ นกฺขตฺตปาฐโกฯ ทารุณนฺติ กกฺขฬํฯ เตติ ภิกฺขูฯ ตสฺสาติ นกฺขตฺตปาฐกสฺส ภิกฺขุสฺสฯ ‘‘นกฺขตฺตํ ปฏิมาเนนฺตํ, อตฺโถ พาลํ อุปจฺจคา’’ติชาตกปาฬิ (ชา. 1.1.49)ฯ อยํ ปเนตฺถ โยชนา – นกฺขตฺตํ ปฏิมาเนนฺตํ พาลํ อตฺโถ หิตํ อุปจฺจคา อุปสมีเป อติกฺกมิตฺวา อคาติฯ เอกาทสมํฯ
12. ทฺวาทสมสิกฺขาปทํ
[1170] ทฺวาทสเม นปฺปโหตีติ ภิกฺขุนิโย นิวาสาเปตุํ น สกฺโกตีติฯ ทฺวาทสมํฯ
13. เตรสมสิกฺขาปทํ
[1175] เตรสเม เอกํ วสฺสนฺติ เอตฺถ วสฺสสทฺโท สํวจฺฉรปริยาโย, อุปโยควจนญฺจ ภุมฺมตฺเถ โหตีติ อาห ‘‘เอกสฺมิํ สํวจฺฉเร’’ติฯ เตรสมํฯ
กุมาริภูตวคฺโค อฏฺฐโมฯ
9. ฉตฺตุปาหนวคฺโค
1. ปฐมสิกฺขาปท-อตฺถโยชนา
[1181] ฉตฺตวคฺคสฺส ปฐเม กทฺทมาทีนีติ จิกฺขลฺลาทีนิฯ อาทิสทฺเทน อุทกาทีนิ สงฺคณฺหาติฯ คจฺฉาทีนีติ ขุทฺทปาทปาทีนิฯ อาทิสทฺเทน อญฺญานิปิ ฉตฺตํ ธาเรตุํ อสกฺกุเณยฺยานิ สมฺพาธฏฺฐานานิ สงฺคณฺหาตีติฯ ปฐมํฯ
2. ทุติยสิกฺขาปทํ
[1184] ทุติเย ยาเนนาติ ยนฺติ อิจฺฉิตฏฺฐานํ สุเขน คจฺฉนฺติ อเนนาติ ยานนฺติฯ ทุติยํฯ
3. ตติยสิกฺขาปทํ
[1191] ตติเย ‘‘วิปฺปกิริยิํสู’’ติ กิริยาปทสฺส กตฺตุนา อวินาภาวโต กตฺตารํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘มณโย’’ติฯ มณโยติ จ รตนานีติฯ ตติยํฯ
4. จตุตฺถสิกฺขาปทํ
[1194] จตุตฺเถ สีสูปคาทีสูติ อาทิสทฺเทน คีวูปคาทโย สงฺคณฺหาติฯ ยํ ยนฺติ อลงฺการนฺติฯ จตุตฺถํฯ
5. ปญฺจมสิกฺขาปทํ
[1199] ปญฺจเม คนฺเธน จาติ คนฺเธติ อตฺตโน วตฺถุํ สูเจติ ปกาเสตีติ คนฺโธฯ วณฺณเกน จาติ วิเลปเนน จฯ ตญฺหิ วณฺณยติ ฉวิโสภํ ปกาเสตีติ วณฺณกนฺติ วุจฺจติฯ จสทฺเทน สมาหารทฺวนฺทวากฺยํ ทีเปตีติฯ ปญฺจมํฯ
6. ฉฏฺฐสิกฺขาปทํ
[1202] ฉฏฺเฐ อนุตฺตานวจนํ นตฺถีติฯ ฉฏฺฐํฯ
7. สตฺตมสิกฺขาปทํ
[1208] สตฺตเม อุมฺมทฺทเนติ อุปฺปีฬิตฺวา มทฺทเนฯ สํพาหเนปีติ ปุนปฺปุนํ พาหเนปีติฯ สตฺตมํฯ
8-10. อฏฺฐมาทิสิกฺขาปทํ
[1210] อฏฺฐมาทีสุ ตีสุ อนุตฺตานวจนํ นตฺถีติฯ อฏฺฐมนวมทสมานิฯ
11. เอกาทสมสิกฺขาปทํ
[1214] เอกาทสเม อภิมุขเมวาติ อภิมุเข เอวฯ มุขสฺส หิ อภิ อภิมุขนฺติ วจนตฺโถ กาตพฺโพ, สตฺตมิยา อํกาโรฯ อิมินา ปุรโตติ เอตฺถ โตปจฺจโย ภุมฺมตฺเถ โหตีติ ทสฺเสติฯ อุปจารนฺติ ทฺวาทสหตฺถูปจารนฺติฯ เอกาทสมํฯ
12. ทฺวาทสมสิกฺขาปทํ
[1219] ทฺวาทสเม ‘‘อโนกาสกต’’นฺติปทสฺส อยุตฺตสมาสภาวญฺจ วิเสสนปรปทพาหิรสมาสภาวญฺจ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘อกตโอกาส’’นฺติฯ โอกาโส น กโต เยนาติ อโนกาสกโต, ภิกฺขุ, ตํฯ ‘‘อนิยเมตฺวา’’ติ อิมินา ‘‘อโนทิสฺสา’’ติ ปทสฺส ตฺวาปจฺจยนฺตภาวํ ทสฺเสตีติฯ ทฺวาทสมํฯ
